Shravan Mass 2025: શ્રાવણ માસ હિન્દુ ધર્મમાં અત્યંત પવિત્ર અને શક્તિશાળી સમય ગણાય છે. આ માસમાં ભક્તો ભગવાન શિવની આરાધનામાં લીન થઈ જાય છે. ભગવાન શંકર, જેને ભૂલેનાથ, મહાદેવ અને નિલકંઠ નામે પણ ઓળખવામાં આવે છે, શ્રાવણ માસમાં ખુબજ પ્રસન્ન થવાના સ્વરૂપ છે.
આ વર્ષે શ્રાવણ માસ 10 જુલાઈથી 8 ઑગસ્ટ સુધી ચાલશે અને આ સમય દરમિયાન ભક્તો ઉપવાસ, પૂજા અને ધાર્મિક અનુષ્ઠાનો દ્વારા શિવજીનું સન્માન કરે છે.
શ્રાવણ માસ અને માતા પાર્વતીની ભક્તિ
પુરાણો અનુસાર, માતા પાર્વતીએ ભગવાન શિવને પતિરૂપે મેળવવા માટે વર્ષોથી કઠિન તપસ્યા કરી હતી. તેમનું આ તપ શ્રાવણ માસ દરમિયાન પૂર્ણ થયું અને ભગવાન શિવે તેમની ઇચ્છા મંજુર કરી. આથી શ્રાવણ માસને લગ્ન યોગ્ય સ્ત્રીઓ માટે પણ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. કન્યાઓ આ સમયમાં શિવલિંગની પૂજા કરીને શુભ જીવનસાથીની પ્રાપ્તિ માટે પ્રાર્થના કરે છે.
શિવલિંગ પર જળ અને બિલિપત્ર ચડાવવાનું મહત્વ
શ્રાવણ માસમાં શિવલિંગ પર જળ અને બિલિપત્ર ચડાવવું અત્યંત શુભ માનવામાં આવે છે. પરંતુ જો વિધીસર પૂજા ન કરવામાં આવે, તો તેની વિપરીત અસર પણ થઈ શકે છે. તેથી શાસ્ત્રોક્ત રીતે વિધિવત પૂજા કરવી જોઈએ.
સમુદ્ર મंथન અને નિલકંઠ સ્વરૂપ
સમુદ્ર મंथન દરમિયાન જ્યારે વિશાળ વિષ ‘હલાહલ’ નીકળ્યું, ત્યારે તેને પીઇને ભગવાન શિવે સમગ્ર બ્રહ્માંડને બચાવ્યું. તેનો અસરો એમના શરીર પર પડ્યો અને તેઓનો તાપમાન વધી ગયો. તદનಂತರ ચંદ્રને માથા પર ધારણ કરીને અને શ્રાવણમાં વરસેલા વરસાદથી શાંત થયા. આથી આજના દિવસે શિવલિંગ પર જળ ચડાવવાની પ્રથા શરૂ થઈ.
ચાતુર્માસ: ઉપવાસ અને આત્મશુદ્ધિનો સમય
ચાતુર્માસ વ્રત દેહશયનિ એકાદશીથી શરૂ થઈને કાર્તિક સુદ એકાદશી સુધી ચાલે છે. આ ચાર માસ (શ્રાવણ, ભાદરવો, આશો અને કાર્તિક) ઉપવાસ, તપસ્યા અને સાત્વિક જીવનશૈલી માટે ઓળખાય છે.
દરેક માસમાં નિયમો
- શ્રાવણ (10 જુલાઈ – 8 ઑગસ્ટ): લીલી પત્તાવાળી શાકભાજીથી પરહેજ, સિવાય કેલાં, મેથી, ધણિયા વગેરે.
- ભાદરવો (9 ઑગસ્ટ – 6 સપ્ટેમ્બર): દહી અને દહીંવાળા ખોરાકથી પરહેજ.
- આશો (7 સપ્ટેમ્બર – 6 ઑક્ટોબર): દૂધ વાપરવાનું ટાળવું, પણ દૂધથી બનેલી મીઠાઈ ચાલે.
- કાર્તિક (7 ઑક્ટોબર – 4 નવેમ્બર): ઉડદ ની દાળ અને તેનાથી બનેલા ખોરાકથી વિમુખ રહેવું.
ઉપવાસના પ્રકાર
- એકભક્ત: દિવસમાં એક વખત જ ભોજન કરવું.
- નક્ત વ્રત: સુર્યાસ્ત પછી જ સ્વल्प ભોજન કરવું.
- મૌન વ્રત: આખો દિવસ મૌન ધારણ કરીને ધ્યાનમાં લીન રહેવું.
આ બધાં ઉપવાસ સ્વરૂપોનો મુખ્ય હેતુ છે શરીર, વાણી અને મન પર સંયમ લાવીને દિવ્યતાની તરફ આગળ વધવું.
શ્રાવણ માસના દિવસોનું મહત્વ
- સોમવાર: શિવજીની આરાધના માટે વિશેષ.
- મંગળવાર: ગૌરીમાતાની પૂજા, કુટુંબના સુખ-સંપત્તિ માટે.
- બુધવાર: વિઠ્ઠલ ભગવાન (વૈષ્ણવ સ્વરૂપ) માટે.
- ગુરૂવાર: ગુરુ તત્વની પૂજા માટે.
- શુક્રવાર: તુલસીપૂજન અને લક્ષ્મીજીની કૃપા માટે.
- શનિવાર: સંપત્તિ માટે શનિદેવની ઉપાસના.
- રવિવાર: સૂર્યદેવની પૂજા.
ભક્તિ અને આત્મિક ઉન્નતિ માટે શ્રાવણ માસ
આ માસ દરમિયાન રુદ્રાક્ષ ધારણ કરવો અને લઘુ રુદ્ર પાઠ કરવો અત્યંત ફળદાયક માનવામાં આવે છે. સાથે પદ્મ પુરાણનું પઠન આત્માની ઉન્નતિ તરફ આગળ ધપાવે છે.
મારી વ્યાખ્યા અને સૂચનો
આમ જુઓ તો શ્રાવણ માસ માત્ર ધાર્મિક કાળ નથી, પણ જીવનશૈલીમાં ફેરફાર લાવવાનો અને સંયમની તાલીમ લેવા માટે પણ ઉત્તમ અવસર છે. આજે જ્યારે જીવન ધૂંધાળું અને વ્યસ્તતાથી ભરેલું છે, ત્યારે આવા સમયના આધારે થોડી શાંતિ અને આત્મસંવાદ મેળવવો એ જીવનને અર્થ આપવાનું કાર્ય કરે છે.
